img
AZÎZ MAHMÛD HÜDÂYÎ’DE HAKİKÎ TEVHÎD (MA‘RİFET) VE HAKİKÎ KULLUK İFÂDELERİ: CEM‘ VE TEFRİKA (FARK)    
Yazarlar
Doç. Dr. Eyyup AKDAĞ
Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
Özet
Celvetiyye tarîkatının kurucusu Azîz Mahmûd Hüdâyî, Türk tasavvuf târihinin en etkili
şahsiyetlerinden birisidir. Hüdâyî, çok sayıda eser yazmış ve bu eserlerinde yoğun olarak tevhîd ve kulluk konularını işlemiştir. Hüdâyî nezdinde hakikî tevhîdin yani ma‘rifetin ismi cem‘,
ubûdiyyetin yani kulluğun ismi ise tefrika (fark)dır. Cem‘; “tevhîd-i ef ‘âl”, “tevhîd-i sıfât” ve
“tevhîd-i zât” olmak üzere üç mertebeden müteşekkildir. Bu mertebelere bağlı olarak kul, nefsin hazlarından ve mâsivâ sevgisinden uzaklaşarak, varlık âleminde vukû bulan her şeyde hakikî
fâilin Allah olduğunu, tüm sıfatların hakikatte Allah’a âit olduğunu ve Hakk’ın dışında da hakikî bir varlığın olmadığını müşâhede eder. Bu müşâhedelerden sonra kul, tefrika/fark hâline
döner. Tefrika hâlinde kul, cem‘ zevkine uygun olarak üst seviyede kulluğunu îfâ eder. Her iki
hâl yani hem cem‘ hem de tefrika hâlleri kul için zorunludur. Hüdâyî’ye göre cem‘ mertebelerini idrak etmeyen kulun irfanı yoktur, kulluğa riayet etmeyenin ise ilhâdı çoktur. Bu makâlede
Hüdâyî’nin cem‘ ve tefrika konusundaki yaklaşımları irdelenecek, görüş ve düşünceleri ortaya
konulmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Makale Türü Özgün Makale
Makale Alt Türü Ulusal alan endekslerinde (TR Dizin, ULAKBİM) yayımlanan tam makale
Dergi Adı Sufiyye
Dergi ISSN 2791-6650
Dergi Tarandığı Indeksler TR DİZİN
Makale Dili Türkçe
Basım Tarihi 12-2021
Sayı 11
Sayfalar 131 / 160
Doi Numarası 10.46231/sufiyye.960930
Makale Linki http://dx.doi.org/10.46231/sufiyye.960930