| Yazarlar |
Dr. Öğr. Üyesi Müjdat TAKICAK
Kastamonu Üniversitesi, Türkiye |
| Özet |
| Euclides’in Elementler isimli kitabında ortaya koymuş olduğuAksiyomatik yöntemle matematik 19. yüzyıla kadar mutlakdoğruluğun temsilcisi olarak görülmüştür. Matematikçiler uzun süreEuclides’in söz konusu eserinde belirttiği beşinci postulatı ispatlamakiçin uğraşmışlardır. Matematik tarihinde problemli postulat olarakda adlandırılan beşinci postulatın uzun süre doğrulanamayışı,birtakım şüpheleri de beraberinde getirmiştir. İbn-i Heysem, ÖmerHayyam, Nasîruddîn-i Tûsî gibi İslam bilginleri beşinci postulatınispatında oldukça fazla yol almışlar fakat çalışmalarını nihayeteerdirememişlerdir. 18. yüzyılın sonlarında Giovanni Girolamo Saccherive Johann Lambert İslam matematikçilerinin ortaya koyduklarıçalışmaları ilerletmişler ve nihayet 19. yüzyılın başında Carl FriedrichGauss, Janos Bolyai, Nikolai Ivanovich Lobachevsky ve BernhardRiemann Euslides-dışı geometrileri formüle etmeyi başarmışlardır.Euclides-dışı geometrilerin ortaya çıkması matematiğin temellerininsorgulanmasına sebep olmuş, matematiğin önermelerinin mutlakdoğruluğu sorgulanır hale gelmiştir. Matematikte meydana gelenbu olağandışı gelişmeler matematik felsefesinin de çalışma alanınıgenişletmiştir. 19. yüzyılda matematiği yeniden temellendirmek içinmatematik felsefesinde Mantıkçılık, Formalizm ve Sezgicilik gibiekoller ortaya çıkmıştır. Bu ekollerin dışında söz konusu problemleilgili çalışmalar yapmış fakat bir ekole dönüşmemiş bazı isimler demevcuttur. Bunlardan biri de Jósef Maria Hoene-Wroński’dir.Osmanlı’nın son dönem aydınlarından biri olan Hüsnü Hamid, JósefMaria Hoene-Wroński’nin matematik felsefesi anlayışını incelemiştir.Hüsnü Hamid konuyu, Dârü’l-Fünûn Fen Fakültesi Mecmuası’nda sırasıyla “Hoene Wroński’nin Tevabi-i Elfiyesi”, “Hoene Wroński’ninTevabi-i Elfiyesi (devam)” ve “Wroński’nin Riyaziyat Felsefesi” başlıklıyayımlamış olduğu üç makale ile ele almıştır. Hüsnü Hamid ilk ikimakalesini, Wroński’nin matematik felsefesine dair yazmayı planladığıüçüncü makalesine zemin hazırlamak maksadı ile yazmıştır.Wroński’nin matematik felsefesinde yapmak istediği şey, matematiğintümünün türetilebileceği, “en yüksek kanun” olarak isimlendireceği birmatematiksel formülü ortaya koymaktır. Hüsnü Hamid makalelerindeWroński’nin bu anlayışını vurgulamakla yetinmemiş, söz konusuformül arayışında Wroński’yi matematiksel açıdan doğrulamayaçalışmıştır. Hüsnü Hamid ilk iki makalesinde Wroński’nin yönteminemesafeli yaklaşırken, son makalesinde 4. dereceden büyük denklemlerinçözümünde bu yöntemin çok yaklaşık sonuçlar verdiğini doğrulamıştır.Hüsnü Hamid’in, döneminin önemli matematikçilerinden olanWroński’nin matematik felsefesi yaklaşımı ile ilgilenmiş olması vebunun açığa çıkarılmış olması bilim tarihimiz açısından değerlidir. |
| Anahtar Kelimeler |
| Makale Türü | Özgün Makale |
| Makale Alt Türü | Ulusal alan endekslerinde (TR Dizin, ULAKBİM) yayımlanan tam makale |
| Dergi Adı | Erdem |
| Dergi ISSN | 1010-867X |
| Dergi Tarandığı Indeksler | TR DİZİN |
| Makale Dili | İngilizce |
| Basım Tarihi | 01-2019 |
| Sayı | 77 |
| Sayfalar | 239 / 262 |
| Doi Numarası | 10.32704/erdem.656903 |
| Makale Linki | https://dergipark.org.tr/tr/doi/10.32704/erdem.656903 |
| Atıf Sayıları | |
| TRDizin | 1 |
