img
İrfanî/Gnostik Geleneğin Şiî Gulat’daki Tezahürleri: Beyâniyye Örneği   
Yazarlar
Yusuf Koçak
Kastamonu Üniversitesi, Türkiye
Özet
Gnostisizm tarih boyunca birçok dinî vefelsefi akımı etkilemiştir. Gnostikanlayışa göre Tanrısal bilgi bir türbireysel tecrübe aracılığıyla eldeedilebilir. Bu bilgi aklî delillerebaşvurmadan doğrudan Tanrıtarafından insan kalbine yerleştirilen birbilgidir. İslam düşüncesinde Şia’dan,Sufiliğe kadar farklı kesimlerde etkisinihissettirmiş ve adeta alternatif birepistemoloji olarak varlık bulmuşGnostik düşüncenin kökleri İslamiyet,hatta Hıristiyanlık öncesine dayanankadim kültürler kadar geriye gider.Aşkın Tanrı anlayışı, düalist alemtasavvuru, kurtarıcı bilgi, dini metinlerinbatıni yorumu gibi hususlar gnostikdüşüncede öne çıkan hususlardır. İslamtarihinde Gnostisizmin ilk tezahürleri ŞiiGulat fırkalarda ortaya çıkmıştır. Ancakbu tezahürler çok sistemli bir karakterarzetmeyip aynı zamanda bütüncül birdeğerlendirmeye imkan tanımaz. Bununen temel nedenlerinden biri tarihselolarak çok erken döneme ait olmalarısebebiyle yeterince verinin olmaması vemakalat yazarlarının onlara dairverdikleri bilgilerin birtakım mezhebikaygılarla saptırılarak ya da abartılarakverilmesidir. Bununla birlikte sonraki süreçte Şiilik, bilhassa İsmaililik, Sufilik,İşraki felsefe kanalıyla daha sistematikve gelişmiş şekilde ortaya çıkan Gnostikdüşünce İslam düşüncesini ciddimanada etkilemiştir.İslam’ın erken dönemlerinde birtakımgnostik fikirlerle temayüz edenKeysâniyye, Beyâniyye, Mansûriyye,Muğîriyye ve Hattâbiyye gibi Şii fırkalarlakarşılaşmaktayız. Bu fırkalarıntamamını ele almak bir makaleninsınırlarını aşacağından, bu çalışmadasadece Beyâniyye fırkasından hareketleGnostisizmin Şii-Gulat düşüncedekiyansımaları ve etkileri tespit edilmeyeçalışılacaktır. Böylece sonraki süreçteortaya çıkan diğer gnostik düşüncebiçimlerinin daha sağlıklı bir şekildeanlaşılmasının yolu açılmış olacaktır
Anahtar Kelimeler
Makale Türü Özgün Makale
Makale Alt Türü Ulusal alan endekslerinde (TR Dizin, ULAKBİM) yayımlanan tam makale
Dergi Adı e-makalat
Dergi ISSN 1309-5803
Dergi Tarandığı Indeksler TR DİZİN
Makale Dili Türkçe
Basım Tarihi 12-2020
Cilt No 13
Sayı 2
Sayfalar 650 / 668
Doi Numarası 10.18403/emakalat.831789
Makale Linki http://www.emakalat.com/tr/download/article-file/1416701
BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları
Atıf Sayıları
TRDizin 1
İrfanî/Gnostik Geleneğin Şiî Gulat’daki Tezahürleri: Beyâniyye Örneği

Paylaş