| Bu derleme çalışması, oyun karakteriyle özdeşleşmenin teorik açıklamalarını, öncüllerini ve psikolojik çıktılarını incelemektedir. Teorik açıklamalar, Cohen’in medya karakterleriyle özdeşleşme kavramsallaştırmasına, arzulanan özdeşleşme, benzerlik özdeşleşmesi, somutlaşmış bulunuşluk kavramlarına, kendini algılama, benlik uyuşmazlığı ve sosyal kimlik teorilerine dayanmıştır. Oyun karakteriyle özdeşleşmenin öncülleri şunları içermiştir: Kişiselleştirilebilirlik, oyun karakterinin nasıl algılandığı (ideal, çekici, benzer, gerçek), öyküleme, dalma, bulunuşluk, yaş, oynamaya harcanan süre/oynama geçmişi, oyuncunun psikolojik özellikleri ve algılanan performans. Psikolojik çıktıları ise şunları içermiştir: Keyif alma, akış deneyimi, bağımlılık, problemli oynama, oynama motivasyonları, öz-yeterlik, yeterlik hissi, kısa süreli çıktılar (saldırganlık ve empatide değişim), oynamaya devam etme niyeti, oyunla ilgili harcama yapma, sosyal özdeşleşme ve iç-grup yanlılığı. Oyun karakteriyle özdeşleşmenin en geçerli açıklamasını, oyun karakterlerinin, oyuncuların ideal benliklerine daha yakın olduğunu ve oyun karakteriyle özdeşleşmenin benlik uyuşmazlıklarını azaltabileceğini savunan benlik uyuşmazlığı yaklaşımı sağlamıştır. Ancak, sosyal kimlik perspektifi, oyunla ilgili gruplarla (oyun içinde oluşturulan gruplar ve oyun topluluğu) ve oyun karakteriyle özdeşleşmeyi birlikte ele alarak daha kapsayıcı açıklamalar sunmuş, oyuncuların, oyunla ilgili gruplarla etkileşimleri vasıtasıyla sosyal kimlikler geliştirdiğini gösteren büyük resmi de tasvir etmiştir. Böylece, oyun karakteriyle özdeşleşmeyi geçici bir deneyim olarak ele alan diğer açıklamaların aksine, uzun süreli bir deneyim olabileceğini göstermiştir. Öncüllere bakıldığında, yalnızca ikisinin oyunla ilgili olduğu (kişiselleştirilebilirlik, öyküleme), çoğunun ise oyuncuyla ilgili olduğu (yaş, oynamaya harcanan süre, oyuncuların psikolojik özellikleri gibi) görülmüştür. Bu, özdeşleşme sürecini anlamada, oyuncu özelliklerinin, oyundan daha önemli olduğunu gösteriyor olabilir. Psikolojik çıktılara bakıldığında, ikisinin olumlu (keyif alma, akış deneyimi), ikisinin olumsuz (bağımlılık, problemli oynama) olarak değerlendirilmesi mümkünken, birçoğunun çok çeşitli neticeleri olabildiği görülmüştür, saldırganlıkta ya da empatide kısa süreli bir değişim gibi. |
Arş. Gör. Dr. Özlem İSKENDER
