| Yazarlar |
Doç. Dr. Evren KÜÇÜK
Kastamonu Üniversitesi, Türkiye |
| Özet |
| Ankara Hükûmeti ile Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC) arasındaki siyasi ilişkiler 3 Haziran 1920 tarihinde başlamıştı. 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması, Türk-Rus ilişkileri tarihinde bir tarafın diğerine askerî güçle dayatmadığı ilk antlaşma olmuştu. TBMM Hükûmeti ile RSFSC arasındaki dostluk ilişkilerine rağmen 21 Nisan 1922’de Tüm Rusya Karşı Devrim ve Sabotajla Savaş Olağanüstü Komitesi’nin (ÇEKA), Türkiye Moskova Büyükelçiliği’ne ait daireye casusluk yapıldığı gerekçesiyle baskın yapıp askerî ataşelik personelini darp etmesi ve tutuklaması diplomatik krize neden olmuştu. Büyükelçi Ali Fuat Paşa, söz konusu olaydan dolayı uluslararası hukukun çiğnendiği ve diplomatik dokunulmazlığa sahip apartman dairesinin ve personelin maruz kaldığı durumu protesto etmişti. Krizin Moskova’da çözülememesi ve Sovyet tarafının özür dilememesi üzerine Ankara Hükûmeti, Büyükelçi Ali Fuat Paşa’yı geri çağırmıştı. TBMM Hükûmeti’nin 1920’lerin başında Sovyet Rusya ile karşı karşıya kaldığı en önemli kriz olarak adlandırılabilecek “Büyükelçilik Krizi” Sovyet tarafının özür dilemesi ile sona erdi. Bu çalışmanın zaman dilimi 21 Nisan-15 Ağustos 1922 tarihleri arasındaki dönemle sınırlandırılmıştır. Türk-Sovyet ilişkilerindeki kriz, kaynaklarda genelde “Ali Fuat Olayı, Ataşemiliterlik Baskını, Moskova Olayı” gibi isimlerle anılmıştır. ÇEKA’nın Türk Büyükelçiliği’ne ait bir daireye baskın yapması vakayı doğrudan diplomatik bir soruna yol açmıştı. Bu kriz, doğrudan Türkiye Moskova Büyükelçiliğini ilgilendiren diplomatik bir mesele olduğundan Büyükelçilik Krizi olarak nitelendirilmesi daha doğru olacaktır. Türk dış politikası literatüründe hâlihazırda bu olay, kriz olarak değerlendirilmediğinden Moskova Büyükelçilik Krizi’nin de dış politika krizlerinden biri olarak ele alınması gerektiğini iddia etmektedir. Bu çalışmanın amacı TBMM’nin olağanüstü bir dönemden geçerken en önemli dostu ve destekçisi Sovyet Rusya ile yaşadığı krizin nedenlerini, gelişimini, sonuçlarını inceleyerek taraflar arasında kriz yönetiminin nasıl gerçekleştiği sorularına cevap aramaktır. |
| Anahtar Kelimeler |
| Makale Türü | Özgün Makale |
| Makale Alt Türü | ESCI dergilerinde yayımlanan tam makale |
| Dergi Adı | CTAD: Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi |
| Dergi ISSN | 1305-1458 |
| Dergi Tarandığı Indeksler | ESCI |
| Makale Dili | Türkçe |
| Basım Tarihi | 12-2023 |
| Sayı | 39 |
| Sayfalar | 1263 / 1293 |
| Makale Linki | https://ctad.hacettepe.edu.tr/dergi.shtml |
