| Yazılım teknolojileri ve otomasyonun hızla gelişmesinin ürünü olan ve geniş bir fırsat yelpazesine sahip olan yapay zekâ ve YZ destekli robotlar, birçok alanda olduğu gibi kütüphaneleri de dönüştürücü etkileriyle kuşatmıştır. Bu çalışma, bütünleştirici bir yaklaşımla, yapay zekâ ve robot teknolojilerinin kütüphanelerdeki anlamı, önemi, kullanımı, avantajları ve dezavantajlarının ulusal ve uluslararası literatürde ne kadar ve nasıl yer aldığını ve bu bağlamda geleceğe yönelik öngörüleri araştırmaktadır. Böylece konunun küresel düzeyde kuramsal ve pratik durumunu ortaya koymakta, yerli ve yabancı araştırmaların uzlaştığı ve ayrıldığı noktaları sorgulamaktadır. Çalışmanın bulguları ortak görüş yoğunluğunu ortaya koymuştur. Bunlar, yapay zekâ ve robotların kütüphanelerin etkinliği, verimliliği ve kullanıcı memnuniyeti için birçok fırsat sunduğuna ilişkin olumlu bakış açıları ile kütüphanelerin bu teknolojileri benimseme ve uygulama potansiyel gücüne olan inançtır. Öte yandan, hem yabancı hem de yerli literatür çalışmaları yapay zekâ ve robotlarla ilgili çeşitli endişe ve sorunları da dile getirmektedir. Bunlar; maliyet, altyapı, mahremiyet, etik, eğitim, yeniliğe direnç ve personelin işini kaybetme korkusu gibi benzerlik gösteren kaygılardır. Kütüphanelerin sorumlu ve etik bir çerçevede, uygun eğitim, yönergelerle ve işbirliklerini göz önünde bulundurarak belirleyecekleri stratejiler, fikir birliğine varılan öneriler arasındadır. Çalışmanın amacı, yerli ve yabancı literatürün analizi ile yapay zeka (YZ) ve robotik teknolojilerinin yurt içinde ve yurt dışında kütüphanelerdeki kullanımına ilişkin mevcut durumu, sunduğu avantajları ve potansiyel engelleri kapsamlı bir şekilde araştırmaktır. Çalışma, rutin görevlerin otomasyonu, kullanıcı hizmetlerinin iyileştirilmesi, koleksiyon yönetimi ve eğitim etkinlikleri gibi robotların kütüphane ortamlarında kullanıldığı birincil uygulamaları ve süreçleri tanıtmayı amaçlamaktadır. Buna ek olarak, bir diğer amaç, söz konusu teknolojilere ilişkin kütüphane profesyonellerinin algılarını, farkındalık düzeylerini ve eğitim ihtiyaçlarını anlamaya çalışmaktır. Nihai hedef, yapay zeka ve robotik teknolojilerine ilişkin ayrıntılı bir perspektif sağlamak, faydalarını ve zorluklarını vurgulamak ve bu teknolojilerin kütüphanelerde etkili entegrasyonu ve gelecekteki gelişimi için öneriler geliştirmektir. Çalışma, bilinen ancak hala keşfedilmesi gereken konuların büyük resmini elde etmek için birçok farklı çalışmayı (makale, kitap, tez, rapor vb.) incelemeyi sağlayan bütünleştirici bir inceleme yöntemini kullanmaktadır. Bu yöntem, sadece belirli çalışma türlerine odaklanan bazı incelemelerin aksine, hem veri (ampirik) hem de fikir veya kuramlar (ampirik olmayan) içeren araştırmaları dikkate alır. Farklı bilgi türlerini birleştirerek bir konu üzerine net ve kapsamlı bir genel anlayış sağladığı için yararlı bir yöntemdir. |
Doç. Dr. Güler DEMİR
