| Cumhuriyetin ilanından 1960’a kadar olan dönemde hayvancılığın gelişimi bakımından Türkiye’deçayır ve mera arazilerinin mevcut durumu ile bu durumun ekonomiye olan yansımaları makaleninkonusunu teşkil etmektedir. Çalışma, Cumhuriyetin İlk Dönemi’nde Türkiye’de çayır ve meraarazileri (1923-1950); DP Dönemi’nde hayvancılığın gelişiminde çayır ve mera arazileri (1950-1960) ile sınırlandırılarak iki dönem dâhilinde ele alınmıştır. Cumhuriyet Dönemi’nde çayır ve meraarazilerinin durumunun ekonomiye olan yansımaları sayısal veriler ışığında değerlendirilmiştir.Çalışmanın kaynak materyalini, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan; TürkiyeBüyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, Türkiye CumhuriyetiResmi Gazetesi, istatistik yıllıkları ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan tarım ve ekonomidergilerinin makaleleri oluşturmaktadır. Çalışmada elde edilen sonuçlar şunlardır: Cumhuriyetin ilkyıllarından itibaren hayvancılığın gelişimi için mera ve çayır arazilerine önem verilerek bunlardan enyüksek düzeyde verim alınmaya çalışılmıştır. Ancak II. Dünya Savaşı yıllarında bu arazilerin ihtiyacıkarşılayamaması yüzünden hayvan yemi konusunda sıkıntı yaşanması, alternatif yem ürünleriüzerinde yapılan çalışmaları hızlandırmıştır. Savaş yıllarında, ordunun saman, arpa, yulaf, ot vehayvan yemi sıkıntısı çekmesi, hurda kuru üzüm, geven, keçiboynuzu, kuru yonca otu gibi alternatifyemlerden yararlanma tedbirlerini meydana getirmiştir. Ayrıca Milli Savunma Bakanlığı hayvanyemlerine ayçiçeği, pancar küspesi, incir, üzüm gibi bazı maddelerin ilave edilmesini de göz önündebulundurup bunların beslenmede kullanılması yönünde gerekli tecrübelerin yerine getirilmesi içinZirai Kimya Enstitüsüne talimat vermiştir. Neticede adı geçen bu kurum tarafından üzümün atlaraistenildiği kadar verilebileceği, ayçiçeğinin ise hayvanlara günde bir kg kadar yedirilebileceği tavsiyeedilmiştir. Bunlara ilaveten Milli Savunma yetkilileriyle bir kısım uzmanların gerçekleştirdiği ortaklaşadeneme faaliyetlerinde, pancar küspesinin kepek ve samanla harmanlanarak veya ayrı olarakatlara verilmeye çalışıldığı görülmektedir. DP’nin 14 Mayıs 1950’de yönetime gelmesiyle birlikteçayır ve mera arazileriyle ilgili yasal boşluğun giderilmesi yönünde kanuni düzenlemelere gidildiğibilinmektedir. Ardından Prof. Dr. Ömer Tarman tarafından Orman Çiftliği, Ziraat Fakültesi ve LalahanEnstitüsünde Tarım Bakanlığı ile işbirliği yapılarak mera araştırmaları yürütülmüş, Eskişehir veAnkara tohum ıslah ve deneme istasyonları, tohum üretimi ve yem bitkisi münavebesi hususundakiçalışmalarını araştırma kapsamına dâhil etmiştir. Dahası Konuklar Teknik Okulu, Yalova Denemeve Üretme Çiftliği ve Orman Çiftliğinde de çayır, mera ve hayvan yemi araştırmaları sürdürülerek,bu araştırmaların diğer kuruluşlara yayılması öngörülmüştür. Yapılacak bu çalışmaların gereklifinansmanını temin etmek için bütçeden belli ölçüde ödenekler de ayrılmıştır. 1952 yılından 1960’a kadar olan dönemde köy çayır ve meralarının ıslahı ile toplu köy yoncalık ve korungalıkları tesisi içinTarım Bakanlığı bütçesinden toplamda 9.500.000 liralık bir ödenek tahsis edilmiştir. DP Dönemindemera ve çayır alanında yapılan faaliyetler yeni girişimlerle desteklenmiştir. Bu dönemde pancar vepamuk sulu münavebe alanlarıyla meyvelikler altında ara ziraatı olarak hayvan yemi bitkilerininüretimi için çabalar da sarf edilmiştir. Bu yöntem köylülerde de alaka uyandırdığından zamanlagösteri olmaktan çıkarak halkın benimsediği bir tarım tekniği haline sokulmuştur. Ayrıca devleteait arazi ve çiftliklerin bir bölümünün toprak ve mera sıkıntısını gidermek için ayrıldığı da kabuledilmektedir. Devlet Üretme Çiftlikleri Genel Müdürlüğüne bağlı Gözlü Devlet Üretme Çiftliğinin30 bin dekarlık arazisi Zengen, Başhöyük ve Sarayönü gibi çevre köylerinin mera ve tarla ihtiyacınıkarşılamak için tasfiye edilmiştir. Meraların ıslahıyla yonca ve korungalıklarının kurulması için TarımBakanlığı bütçesinden milyonlarca liralık payın ayrılması, yüzlerce köyde 10 binlerce dönüm yoncalık,korungalık ve numune meraları meydana getirilip hayvanların beslenmesinin temin edilmesiyle milliekonomiye önemli katkılar sağlanmıştır. |
Doç. Dr. Nadir YURTOĞLU
